Airegaizto

Izaki gaizto honek ekaitzak zuzentzen ditu, eta bere eragin txarretatik babesteko, etxe atarian eguzki-lorea edo ereinotz-adarrez egindako gurutzea jartzen ditugu. Hurritzaren adarrak jartzea edo aizkora bat gora begira jartzea ere ohikoa da.
Lainogaixto eta Aidegaxto izenak ere hartzen ditu.

Galtzagorri

Mamurrek eta Prakagorriek gizakiei beren lan harrigarrietan laguntzen dieten ahaide txiki-txikiak dira. Praka gorriak dituzte soinean, eta orraztokian ezkutatzen dira. Euren jabeari biraka-biraka hasten zaizkio oihu batean galdezka. Eta orain zer? Eta orain zer? Eta une batean betetzen dituzte nagusiaren aginduak, nahiz eta ikaragarrienak izan.

Alarabi

Alarabi, Alarabie Markina aldeko euskaran, Euskal mitologiako jeinu edo irelua da. Berari buruzko istorioak Markina aldean gorde dira gehienbat. Giza-itxura du, baina begi-bakarrekoa da, erraldoia eta oinzola biribila du. Bere istorioen zenbait aldaeretan hankabakarra da gainera.
Litekena Tartalo edo Torto eta Alarabi pertsonai berberaren aldaerak izatea, baina markinakoak zenbait ezaugarri bereizgarriak ditu.
Gertaera izugarriak leporatu izan zaizkio, basa piztiez zein gizakiez elikatzen dela uste baita, haurrak bereziki, eta horregatik eskualdean nolabaiteko "kokoaren" papera egin du.
Lehenengo artzaintzat hartua izan da.Markinako jaietan urtero ateratzen omen dute Alarabiren irudi bat, jaietako azken egunean erretzeko. Beste batzuetan mozorrotutako pertsona batek egiten du jeinuaren papera, azken urtetan bezala.

Herensugea

Herensugea edo Dragoia mundu osoko mitologian agertzen den animalia-izakia da, baita Euskal Herriko mitologian ere. Zazpi buru zituen sugea da. Leize batean bizi zen animaliak eta gizakiak janez. Aspaldian lortu zuten Herensuge akabatzea, eta harrezkero lasai bizi gara.Antzinako kulturen ikusmolde telurikoaren osagai garrantzitsu bat da eta herrien erlijiozko sinesmenetan eragin handia dauka.

Ireltxuak

Bizkaiko izaki hauek ahotik sua botatzen duten txorien edo pertsonen itxura izaten dute batzuetan; besteetan zaldi edo katu dira; baina gehienetan txerri itxura hartzen dute. Txerri hauek ibiltariei jarraitzen diete gauez, eta ibiltariak neka-neka eginda hasitako lekura iristen direnean desagertzen dira. Bermeon aspaldian akabatu zuten azken ireltxua.

Tartalo

Tartalo euskal mitologiako izaki begibakarra da.

Elezaharren arabera, haitzuloetan bizi da eta gazteak harrapatu eta jan egiten ditu. Markinako Alarabirekin ezaugarri komunak ditu, nahiz eta irelu markinarrak zenbait ezaugarri berezko dauka.

Elezahar batek dioena kontatuko dizuet ondoren.
Antimuño baserriko bi anaia ehizan ari zirela ekaitzak harrapatu eta Tartaloren haitzuloan hartu zuten aterpe. Handik gutxira Tartalo begibakarra azaldu zen bere artaldearekin, bi anaiak ikusi eta esan zuen:
"Bat gaurko eta bestea biharko"
Bertan, anaia zaharrena erre eta jan egin zuen. Tartalo loak hartu zuenean berriz, anaia gazteak eraztuna kendu eta sutan zuen burruntzi goria begi bakarrean sartu zion. Tartalo itsu zen, baina bizirik. Ardi artean arakatzen hasi zen gaztearen bila, baina anaia gazteak ardi larrua bizkar gainetik jantzi eta Tartaloren eskuartean pasa zen. Zoritxarrez, ordea, behin kanpoan eraztun salataria ozenki hasi zen oihuka:
"Hemen nago, hemen nago".
Tartalo atzetik atera zitzaion haitzulotik, eraztunaren oihuak gidari zituela. Gazteak ezin zuen eraztuna esku hatzetik kendu, eta amildegi baten ertzera iristean, eraztuna zuen hatza moztu egin zuen. Tartalo gertu zela, behatza eta eraztuna amildegitik behera bota zituen. Tartalo haren oihuaren atzetik amildu zen betiko.

Mikelats

Mariren eta Majuren umea da. Gaiztoen ahaide da Mikelats. Etsairen ikasle izan da, Atarrabi bezala. Ekaitzak eta harriak botatzen ditu artaldeak eta uztak hondatzeko.

“Mikelats naiz. Gaizkia naiz. Bekaitza eta Gogorkeria naiz. Sumindura eta Mendekua naiz. Apokalipsiaren lau zaldunak batera naiz: Gerra, Gosea, Herio eta Izurritea. Zuen begi ustelduetako Gorrotoaren lore beltza naiz. Munduko Iluntasunaren Jaun eta Jabea, Mikelats naiz.”

Euskal Mitologiaren aurkezpena bideoan

Bideo hau nik egin dut, bertan euskal mitologiako hainbat pertsonai agertzen dira eta ezagunak izatea espero dut. Bideoa youtuben jarri dut eta bertatik hartuz nire blog-ean itsatsi dut.

Basajaun

Basajaun basoan bizi den euskal mitologiako izakia da, Olentzerorekin batera bizirik geratu zen azken jentila. Sinesmen batzuetan, Basandere du emaztetzat.
Oso indartsua zen, garaia, bizarduna eta ile luzeduna; ilea belaunetaraino iristen zitzaion ia gorputz osoa tapatzen.
Gizakiak baino lehenagotik ezagutzen zuen nekazaritza, eta gizakiari gauza asko irakatsi zizkion, hala nola, zerra gaztainondoaren hostoa bezalakoa zela; boluaren ardatza haltzaren egurraz egin behar zela; burdina soldatzeko lohia erabili litztekeela... Basotik oihu eginda adierazten zion artzainari ekaitza zekarrela. Abereak otsoetatik babesten zituen, eta aurre egiten zien otsoei. Basajauna gertu zegoenean ardiek txintxarrak mugituz esaten zioten artzainari lasai egoteko. Basanderea ere bada.

http://blogak.dobera.com/jonasier/2008/04/01/hello-world/

Blog honek euskal mitologia zer den azaltzen du, baita zein izaki mitologiko dagoen eta haren kontakizunen bat ere. Oso interesgarria dela iruditu zait eta blog honi esker gauza ugari ikasi daitekeela uste dut.

Euskal Mitologiaren aurkezpena power point-ean

Euskal Mitologia

View SlideShare presentation or Upload your own. (tags: euskal mitologia)

Power point hau nik egindakoa da, Slidesharen sartu dut eta gero bertatik hartu eta nire blog-ean itsatsi dut.

Odeon aurkitutako abesti bat

Hemen uzten dizuet Odeon aurkitutako abesti bat. Ez da oso polita baina barregarria dela iruditu zait.

http://naiabilbao.blogspot.com/2008/12/euskal-mitologia-mari.html

Sarean nenbilela blog hau aurkitu dut eta euskal mitologiari buruzkoa da, bertan Mari-ri buruz informazio zehatza ematen du: bere izaera, nolakoa zen, fisikoki ere nolakoa zen...eta beste hainbat gauza aurki ditzakegu honi buruz. Interesgarria dela iruditu zait eta horregaitik nire blog-ean aipatu dut.

Hiru Erregeak

Badakit Hiru Erregeak ez direla Euskal Herriko pertsonai mitologikoak baina gabonetan gaudenez eta guk ere jai hau ospatzen dugunez euren omenez, ideia ona iruditu zait haiei buruz zertxo bait jakitea.

Elezaharrak dioenez erregeak Orientetik etorri ziren, hiru ziren, izar batengatik zuzenduta eta izar horrek Belenerarte eroan zieten. Bertan Jesus jaioberria aurkitu eta gurtu egin zuten, urrea (Meltxor, bizar zuridun erregea), intsentsua (Gaspar, bizar ilundun erregea), eta mirra (Baltasar, arraza beltzeko erregea) eskainiz. Heldu baino lehenago Jerusalengo herrian Herodes erregearekin topo egin zuten eta honek esan zien bueltan etortzerakoan berarekin hitz egiteko, umea zein lekutan zegoen zehatz-mehatz esateko, horrela berak ere gurtu zezan. (Berez, berak nahi zuena bere heriotza zen eta horregatik errugabeen heriotza agindu zuen).

Historiak dio hiru erregeei aingeru bat agertu zitzaiela eta honek Jesus arriskuan zegoela esan ziela Herodesen desioaren esana bete ezkero. Horrela ez ziren leku berdinetik bueltatu.

Gutxinaka-gutxinaka tradizioak beste xehetasun batzuk gehitu ditu: antzinako hiru arrazen errepresentatzaile egin zaie, gizakiaren hiru adinen errepresentatzaile eta hiru kontinenteen errepresentatzaile (Asia, Afrika eta Europa).

Denboraren poderioz, herri tradizio katolikoetan, Epifaniaren egun berean ohitura hori ospatzea erabaki zen baita hiru erregeen jai eguna ere (urtarrilaren 6a). Azkenean epifaniaren benetako esanahia galduz joan zen eta sinonimotzat hartu zuen erregeen gurtzea.

6a jai eguna da hainbat herrialdeetan, besteak beste, Alemania, Austria, Italia, Suecia, Finlandia, Croacia, Liechtenstein, Eslovaquia eta Suitzan.

Herrialde batzuetan ohitura hau dago: umeek erregeen opariak jasotzea, bai bezperan, hau da, urtarrilak 5eko gauan edo urtarrilak 6ko goizean. Normala da umeek eskutitzak idaztea erregeei, nahi dituzten jolasak eskatuz eta euren portaera ona adieraziz urtean zehar. Tradizioak dioenez, txarto portatzen diren umeek ikatz goxoa jasotzen dute jolasak izan beharrean.

Podcast

Gai honi buruzko Podcast bat egin egin dut eta orrialde honetan sartzen bazarete ikusi ahal izango duzue. http://nerea.podomatic.com/